Waa maxay xaaladda lagu dhasho ee wadna furanka? Dhaqtarka Soomaaliga ah ee fuliya qalliinkaas oo BBC-da la hadlay

Wadnuhu waa mid ka mida xubnaha ugu muhiimsan jirka bini’aadanka ee qabta shaqo la’aanteed uusan qofku noolaan karin. Si la mida xubnaha kale ee jirka waxaa jira xanuuno ku dhaca wadnaha.

Xanuunada ku dhaca waxay u qaybsamaan kuwa lagu dhasho iyo kuwa ku dhaca qofka isaga oo weyn hase yeeshee sida ay muujisay cilmi baaris ay sameeyeen dhaqaatiir ka tirsan Isbitaalka Erdogan sanadkii 2021-kii ayaa muujisay in bukaanada carurta ah ee booqday qaybta wadnaha ee Isbitaalka kuwaasoo qabay cabasho la xariirta wadnaha boqolkiiba lixdan qabeen xanuunada wadna furanka ama wadne daloolka.

Markii ugu horeyeysay taariikhda Soomaaliya ayaa dhowaan yeelatay xarun lagu fuliyo qaliimada wadna furanka iyo dawayntooda gaarka ah taas oo howl gashay bishii Maarso ee sanadkan.

Dr. Cabdinaafic Maxamuud Xuseen, ayaa sheegay inuu yahay dhaqtarkii ugu horeeyay ee Soomaaliya ka suurta galiyay qalliimada wadnaha furan isaga iyo koox isugu jirta dhaqaatiir iyo kalkaaliyaal sare oo ka kala yimid turkiga iyo wadanka gudihiisa. Xaruntaan ayaa ku guulaysatay fulinta qaliimadii ugu horeyey ee wadnaha ee lagu sameeyey bukaano qabay xanuuno kala duwan oo dhanka wadnaha ah.

Waxaa uu BBC-da u sheegay in in hirgalinta xaruntan ay waxbadan ka tari doonto heerka daweynta xanuunada ku dhaca wadnaha maadaama uusan dalku horey u lahayn xaruntan oo kale ah.

Dhaqtar Cabdinaafic, wuxuu tilmaamay in ilaa furitaanka wajiga kowaad ee howlgalkooda ay fuliyeen ilaa toddobo qaliin oo wadnaha ah, kaas oo lagu sameeyey bukaanno qabay xanuunno wadnaha la xiriira.

Muxuu yahay xanuunnada wadnaha ee carruurtu ku dhashaan?

Sida uu BBCda u sheegay Dr.Cabdinafic Maxamuud Xuseen, oo ah Maamulaha waaxda qaliimada furan ee Isbitaalka Erdogan oo hore loo oran jiray ‘Digfeer’, in xanuunada wadnaha ee caruurtu ku dhashaan ay ka mid yihiin daloolka wadnaha, xiddidada waawayn ee wadnaha ee isku furma ama qaybaha kale ee wadnaha oo qaab dhismeedkeedu cilad ku timaado.

‘‘Wadne furanka ama daloolka wadnuhu waa xanuun inta badan carruurtu ku dhashaan, kaas oo ah in Ilmuhu dhasho isagoo wadnihiisa qaab dhismeedkiisa uusan caadi ahayn, kaas oo keenaya in shaqadii wadnaha ku timaado culays ama dhibaato” ayuu yiri Dr. Cabdinafic.

Wuxuu tilmaamay in heerka wadne furanka ee carruurta qaar ku dhashaan ay kala duwan yihiin kaas oo ay ku xirantahay nooca daloolka ee wadnaha qabo ‘‘ Waxay ku xiran tahay heerka daloolka wadnaha ee Ilmuhu ku dhasho, heerka dawada ee uu bukaankaasi u baahan yahay”

Calaamadaha ilmaha ku dhasha wadne furanka ama wadne daloolka

Waxaa jira calaamo kala duwan oo lagu arki karo Ilmaha ku dhasha wadne furanka marka uu dhashaba taas oo muujinaysa in uu xanuunkaas ka qabo wadnaha sida uu BBCda u sheegay Dr Cabdinafic.

Calaamada waxa ka mid ah

Dr. Cabdinafic, wuxuu sheegay in loo baahan yahay in marka calamaadaas lagu arko Ilmaha isla marka uu dhasho ama ilaa qayb ahaan uu soo gaaro da’da ila afar sano jir ay muhiin tahay in lala xiriirsiiyo dhaqaatiirta ku shaqada leh wadnaha.

‘‘Waxaa suura gal ah in bukaano loo samayn karo dawayn xilliga ku haboon ee wadne furanka, laakiin waxaa mararka qaar uu gaari karaa heer aan waxba laga qaban karin,marka xilli kasta waxaa fiican in waqti hore la geeyo dabiib bukaanka si loola tacaalo” ayuu BBCda u sheegay Dr.Cabdinafic.

Waxaa xusid mudan sida dhaqtarku sheegay in ilmuhu uu qabi karo wadne furan marka uu dhasho balse uu xanuunka qabi karo ilaa inta uu da’a weyn gaari kara taas oo ku xiran heerka xanuunka.

“Qofkii ugu horreeyey ee qalliin wadne furanka loogu sameeyo Soomaaliya”

Tan iyo markii la furay xarunta qaliinka wadnaha ee Isbitaalka Erdogan ee Muqdisho Bishii Maarso, bukaan da’adiisu ahayd 22 sano jir lab ah, ayaa lagu samaeeyey qaliin furan oo wadnaha ah. Sida uu BBCda u sheegay Dr. Cabdinaafic.

‘‘Waxaa Isbitaalka yimi nin dhalinyaro ah oo an markiisii hore u imaan xanuun la xiriira wadnaha balse baaritaano lagu sameeyey ka dib ayaa la ogaaday in wadnihiisu daloolo cabir gaarsiisan 4cm oo wareeg ah sidaasna loogu sameeyey qaliin lagu sameeyey wadnihiisa, waana lagu guulaysaty qaliinkaas” ayuu yiri dhaqtar Cabdinafic.

‘‘Bukaano kale oo gaaraya lix ayaa sidoo kale qaliimo wadnaha loo sameeyey” ayuu intaas raaciyey.

Noocyada daweynta wadna furanka

Madaxa Xarunta Qaliimada furan ee Isbitaalka Ex-Digfeer ee Muqdisho, Dr Cabdinaafic, ayaa BBC-da u sheegay in bukaanka qaba xaaladdan ay heerkiisa daweyntu kala duwanaan karto.

‘‘Mararka qaar waxaa suura gal ah in daloolka wadnaha uu bukaanka iskiis u xirmo isagoo an wax dawo ah madaama laga yaabo in daloolki yaraa markiisii hore, marar waxaa ku filan dawo la siiyo, marna waxaa la adeegsan Qalabka ‘Angiographic Intervention’, kaas oo ah tubo lagu gaaro wadnaha si halkaas loogu xiro duleelka. Laakiin marka waxaa loo baahdaa in la sameeyo qaliin furan oo ah in laabta la dilaacsho bukaanka dabadeedba la daweeyo wadne furanka” ayuu yiri Dr. Cabdinafic.

Soomaaliya oo ah dal dowladdnimadiisu soo kabanayso ayaa hadda heerkiisa caafimaadku gaaray in Muqdisho laga furo qayb ka mida Isbitaalka Erdogan oo qaliimada wadnaha lagu sameeyo balse nooca qalabka iyo dadka aqoonta u leh ayaa ku yar dalka.

Dr. Cabdinafic, oo ah dhaqtarkii ugu horeeyey ee qaliin wadnaha ku sameeyey gudaha Soomaaliya ayaa xusay in qalabka oo qaali ah iyo qubarada loo baahanyahay oo helideedu adagtahay darteed muddadaas dalka dib ugu dhigtay in la helo xarumo qaliim wadnaha fulisa.

BBC SOMALI