Cutubka 1–4-aad ee dastuurka Soomaaliya ayaa shalay lagu ansixiyay xarunta baarlamaanka Soomaaliya. 212 mudane oo Golaha Shacabka ah oo lagu daray 42 mudane oo Aqalka Sare ah ayaa “Haa” ugu codeysay afartaan cutub, taas oo ka dhigan inuu ku maray aqlabiyad ay wadarteeda guud tahay 254 mudane.
Madaxtooyada Soomaaliya ayaa waqti iyo xoolaba gelisay ansixinta afartaan cutub, si gaar ah cutubka 4-aad oo ay ku jiraan qodobada ugu muhiimsan dastuurka, gaar ahaan kuwa taabanaya siyaasadda iyo hab xukunka dalka ayaa muhiim u ahaa Madaxtooyada.
Waxaa soo koobeyna lixda qodob ee ugu muhiimsan cutubyada dastuurka ee shalay uu ansixiyay baarlamaanka Soomaaliya?
1. Kursiga ra’iisul wasaaraha
Kadib markii ay xoogeysteen dadka diidan inuu dalka yeesho hanaanka madaxweyne iyo ku-xigeen ayey madaxweyne Xasan Sheekh iyo kooxdiisa bedelkeeda keensadeen ra’iisul wasaare uu eryi karo madaxweynaha markii uu doono.
Markii hore baarlamaanka oo keliya ayaa eryi karay ra’iisul wasaaraha, qodobkan wuxuu shalay baarlamaanka ku maray inuu madaxweynaha xilka ka qaadi karo ra’iisul wasaaraha xilligii uu doono, taasi oo daciifin doonta qiimaha kursiga.
Waxaa loo badinayaa in kooxda madaxweyne Xasan Sheekh ay markii horeba halkaas u socdeen oo madaxweyne ku-xigeenka dhab ka aheyn.
2. Hanaanka doorashooyinka
Hanaanka doorashooyinka ee dalka ayaa laga dhigay qof iyo cod, waa in dowladda dhexe iyo maamul goboleedyada labada sidaas lagu soo doorto.
Muddo sanad ah oo muddo kororsi ah ayaa horey loo siiyay madaxda maamullada, haddana haddii aan loo ogolaan doorasho dadban waxay u baahan doonaan waqti dheer, si ay u qabtaan doorasho qof iyo cod ah, halkaas muddo kororsi ama khilaaf midkood ayaa kasoo socda.
3. Xisbiyada
Tirada xisbiyada uu dalka yeelan doono ayaa waxaa laga dhigay saddex xisbi. Mucaaradka ayaa markii hore si weyn u diiday in labo xisbi lagu soo koobo dalka, laakiin waxaa shalay la ansixiyay saddex xisbi siyaasadeed, iyada oo lifaaq lagu soo saari doono sida ay kusoo baxayaan saddexda rasmiga ah.
4. Guddiga doorashooyinka
Dalka waxaa uu yeelan doona hal guddi doorasho. Tirada guddiga doorashooyinka waxaa laga dhigay 18 xubnood. Markii hore madaxda maamullada iyo dowladda dhexe waxay ku heshiiyeen 15 xubnood, laakiin hadda saddex ayaa lagu daray.
Waxaa kale oo meesha laga saaray in maamul goboleedyada xubno soo magacaaban, waxaana 18-kaba lagu mariyay in xukuumadda soo magacaabi doonto, iyada oo la tashaneyda dhinacyada ay khuseyso.
5. Magaca ragga xukuma maamullada dalka
Hoggaamiyayaasha gobollada waxaa u qorneyd muddo fog inay madaxweynayaal yihiin laakiin dastuurka shalay maray baarlamaanka wuxuu madaxda maamullada siiyay darajada hoggaamiye, waxaana laga bilaabo maanta meesha ka baxday in loogu yeero madaxweyneyaal, waana mid kamid ah qodobada ay dadka Soomaalida badi isku raacsan yihiin.
6. Muddo xileedka
Marka Puntland laga reebo dowladda dhexe iyo maamul goboleedyada waxaa muddo xileedkooda ahaan jiray afar sanno, laakiin hadda waxaa laga dhigay guud ahaan dalka oo dhan inuu muddo xileedka yahay labada heer dowladeedba shan sanno.